Odpowiedzialność za długi w małżeństwie – kiedy może nas dotyczyć?

W polskim systemie prawnym przeważająca część związków małżeńskich funkcjonuje w ramach wspólnoty majątkowej – oznacza to, że wszelkie przedmioty i środki finansowe nabyte w trakcie trwania małżeństwa wchodzą do majątku wspólnego. Taka forma własności ma swoje zalety, chociażby możliwość wspólnego rozliczenia rocznego w zeznaniu podatkowym, ale niesie również ryzyko przejęcia odpowiedzialności za długi współmałżonka. Jeśli zobowiązanie finansowe – np. kredyt lub pożyczka – zostało zaciągnięte w czasie trwania wspólności majątkowej, wierzyciel może skierować egzekucję do majątku wspólnego, nawet gdy tylko jeden z małżonków formalnie zaciągnął dług.

Znaczenie daty 21 stycznia 2005 r.
Kluczowe znaczenie ma ustalenie, w jakim momencie doszło do powstania długu. Polskie przepisy zmieniły się 21 stycznia 2005 r. – przed tą datą wierzyciel zazwyczaj mógł dochodzić spłaty z majątku wspólnego bez konieczności badania świadomości drugiego małżonka co do powstałego długu. Po wejściu w życie nowych regulacji, wierzyciel nadal może domagać się zaspokojenia z majątku wspólnego, ale sąd na wniosek małżonka zaskoczonego długiem ma obowiązek ustalić, czy zadłużenie powstało w okresie trwania wspólnoty majątkowej oraz czy małżeństwo nadal istniało w chwili pojawienia się zobowiązania.

Jak można się bronić przed cudzymi długami?

1. Dowiedzenie okresu powstania długu
   • Jeśli zobowiązanie zaciągnięto przed zawarciem małżeństwa, nie wchodzi ono do wspólnego majątku.
   • Podobnie w sytuacji, gdy dług powstał po ustaniu małżeństwa (np. po rozwodzie lub orzeczeniu separacji).
2. Intercyza (umowa majątkowa małżeńska)
   • Zawarcie intercyzy ustanawia rozdzielność majątkową i ogranicza odpowiedzialność za długi drugiego małżonka, ale działa dopiero od daty jej podpisania (nie działa wstecz).
   • Jeżeli widzimy, że współmałżonek popada w kłopoty finansowe, taka umowa jest jednym z niewielu pewnych sposobów ochrony osobistego majątku.
3. Wykazanie, że zadłużenie nie dotyczy majątku wspólnego
   • Czasem istnieje możliwość udowodnienia, że wierzytelność i jej cel były związane wyłącznie z majątkiem osobistym dłużnika (np. wyłącznym prowadzeniem przez niego działalności gospodarczej).
4. Zgoda małżonka przy większych kredytach
   • Banki, aby minimalizować ryzyko, często wymagają pisemnej zgody drugiego małżonka przy kredytach przekraczających określoną kwotę (np. 5 000 zł czy 10 000 zł).
   • Brak takiej zgody może w pewnych sytuacjach uniemożliwić wierzycielowi dochodzenie spłaty z majątku wspólnego, choć i tu zdarzają się wyjątki.

Jakie mienie może zająć komornik?
Jeżeli sąd przyzna rację wierzycielowi, egzekucja może dotyczyć przede wszystkim majątku wspólnego, w tym:

• Wspólnych rachunków bankowych.
• Nieruchomości należących do małżonków na zasadach wspólnoty majątkowej.
• Cennych ruchomości (samochód, dzieła sztuki, sprzęt elektroniczny).

Tabela: Kluczowe aspekty wspólnoty majątkowej a odpowiedzialność za długi

W sytuacji, gdy dowiadujemy się o postępowaniu sądowym lub egzekucyjnym, kluczowa jest niezwłoczna reakcja. Warto ustalić zakres i datę powstania zadłużenia, a także sprawdzić, czy były spełnione przesłanki do egzekucji z majątku wspólnego. Jeśli okaże się, że zadłużenie powstało jeszcze przed istnieniem małżeństwa albo już po ustanowieniu rozdzielności majątkowej, można skutecznie ograniczyć odpowiedzialność. W praktyce jednak – przy braku intercyzy lub przy biernej postawie małżonka w trakcie zaciągania zobowiązań – dochodzenie swoich racji bywa trudne i wymaga zarówno skrupulatnego gromadzenia dowodów, jak i uwzględnienia aktualnych przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.